مناره یا گلدسته های کنار گنبد یک نوع برج است که در معماری اسلامی بیشتر در مساجد استفاده می‌شود. در گذشته قبل از اسلام، مناره‌ها برای روشن نمودن آتش مقدس زرتشتیان استفاده می‌شدند. آتش مقدس با شعله طلایی خود مسیر کاروان‌ها را مشخص می‌کرد. عناصر سازنده مناره‌ها اغلب نازک و کم تعادل به نظر می‌رسند، اما با این حال بسیار پُردوام هستند. همیشه شرکت‌های گنبد و گلدسته‌سازی تلاش میکنند مناره ها را در محکم ترین حالت خود بسازند.
دلیل دوام آنها میتواند محدودیت بام آنها و کاهش نفوذ باران و برف باشد. شکل مخروطی و استوانه‌ای گلدسته نیز عاملی است که به مقاومت در برابر زمین‌لرزه کمک می‌کند. در صورت وقوع زمین‌لرزه، نوسانات رفت و برگشت نیروهای پرشی پایه‌های مناره را جذب کرده و از تراز کف تا بالای مناره، میزان نوسانات ناشی از زمین‌لرزه را کاهش می‌دهد. به این ترتیب، مناره‌ها با ساختار خاص خود مقاومت بیشتری در برابر زمین‌لرزه دارند و در طول زمان باقی می‌مانند.
الگوی گلدسته ها در ایران
شکل گلدسته‌ها در اصفهان از اولین گلدسته ها تا طرح‌های اجرایی شرکت گنبد و گلدسته‌سازی بسیار دستخوش تغییر بوده است. گاهی از برج‌های چهارگوش کلیساهای مسیحی الهام گرفته شده است، که خود این برج‌ها الگوبرداری از ساختمان‌های رومی و یونانی را دارند. الگوی دیگری که در مناره‌ها مشاهده می‌شود، الگوی برج‌های ساسانی در ایران است. این برج‌ها دارای پلکان‌های مارپیچی هستند که در مسجد سامره و ابن طولون در قاهره قابل مشاهده هستند.
درباره کارکرد اصلی برج‌های ساسانیان، گرابار نظرات مختلفی وجود دارد و هنوز به طور کامل مشخص نیست. در ایران، بیشتر نویسندگان آنها را به عنوان برج‌های آتش شمرده توصیف کرده‌اند و برخی آنها را به عنوان نشانه‌های راه‌ها می‌دانند. برخی از برج‌ها ممکن است کارکردی ناشناخته‌تر داشته باشند. همچنین، گرابار به ساخت گلدسته‌های استوانه‌ای در ایران اشاره کرده است که طبق گفته‌اش از قرن یازدهم به بعد در ایران ساخته می‌شده‌اند.
اجزاء گلدسته و مناره
گلدسته‌ها از چهار جزء اصلی تشکیل شده‌اند ، البته امروزه شرکت گنبد و گلدسته‌سازی بر اساس طرح‌های خلاقانه و متفاوت گلدسته ها را می‌سازند.
۱ **پایه یا سکو**: این بخش معمولاً شکل مربعی یا چندپهلو دارد و بدنه یا ساقه مناره در وسط آن قرار می‌گیرد. برخی از مناره‌ها مانند مناره رهروان اصفهان و مناره خسروگرد سبزوار شکل مربعی برای پایه دارند، در حالی که مناره‌های گار، سین و زیار پایه‌هایی با شکل هشت ضلعی دارند. همچنین برخی از مناره‌ها بدون سکو هستند، مانند مناره برسیان، مناره علی و مناره ساربان.
۲**ساقه**: در مناره‌های پیش از اسلام، ساقه اغلب شکل مربعی داشته است، اما در دوران اسلامی به شکل استوانه یا مخروطی ساخته می‌شود امروزه شرکت‌های گنبد و گلدسته سازی مناره ها را بر اساس طرح‌های خود می‌سازند.
۳**سرپوش**: این بخش، که میتواند شکل مربع یا هشت گوش داشته باشد، به عنوان مهمترین بخش مناره محسوب می‌شود.
۴ **رأس**: رأس مناره سایه‌بانی است که به اشکال مختلف ساخته می‌شود و در بالای سرپوش قرار می‌گیرد.
این اجزاء اصلی با هم ترکیب شده‌اند تا مناره‌های زیبا و شناخته شده ایجاد کنند.
تاریخچه گلدسته‌سازی
در حدود سال ۴۵ هجری، نخستین منارهٔ مساجد در مسجد جامع بصره به درخواست والی عراق، زیاد بن ابیه، برپا شد. این اقدام سبب شد که به دستور حاکم مصر، چهار مناره به مسجد عمرو در فسطاط اضافه شود. در عین حال، در مصر نیز مناره‌های دیگری به مساجد اضافه می‌شدند.
پژوهشگر تاریخ معماری، امیر صادقی‌نژاد، در مقاله‌ای با عنوان “بازشناسی جایگاه مناره در معماری مساجد از نگاه فقه شیعه” به بررسی ضرورت مناره در معماری مساجد از دیدگاه فقه شیعه دوازده امامی پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که قرآن و اجماع به ضرورت ایجاب مناره در مساجد اشاره میکنند. این پژوهش بر اشتراکات و تفاوت‌هایی که در نگرش به مناره در معماری مساجد وجود دارد تأکید می‌کند.
مهمترین گلدسته‌های ایران
مناره‌های مصلای تهران، مناره‌های مصلای اصفهان، و مناره‌های مسجد جامع مکی زاهدان از جمله گلدسته‌های معروف در ایران هستند. در ادامه، به توضیحاتی درباره گلدسته‌های مصلای تهران می‌پردازم.
**مناره‌های مصلای تهران**: این مناره‌ها در شهر تهران، پایتخت ایران، قرار دارند. با ارتفاع ۱۳۵ متر، مناره‌های مصلای تهران به عنوان یکی از بلندترین مناره‌ها در جهان شناخته می‌شوند. این مناره های توسط شرکت گنبد و گلدسته سازی ساخته شده اند. طراحی و معماری زیبای این مناره‌ها، آنها را به یک مقصد گردشگری مهم در تهران تبدیل کرده است.
مناره‌های مصلای تهران به عنوان نمادهایی از فرهنگ و هویت شهر تهران محسوب می‌شوند. همچنین، این مناره‌ها به عنوان نقطه تمرکز و جاذبه مذهبی برای مردم و زائران استفاده می‌شوند.
گلدسته ها و منارهای اصفهان
در شهر اصفهان، به دلیل حضور سلجوقیان و صفویان که به این نوع معماری علاقه داشتند، تعداد زیادی گنبد و گلدسته وجود دارد. یکی از مشهورترین مناره‌های اصفهان، مناره مسجد گلیم است که ارتفاع بیش از صد متر داشت. برخی منابع تخریب آن را به مغول‌ها و برخی به تیموریان نسبت می‌دهند. در حال حاضر، ۱۷ مناره در اصفهان با همکاری سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده‌اند، البته مناره‌هایی که توسط شرکت‌های گنبد و گلدسته‌سازی ساخته شده‌اند، به وفور یافت می‌شوند.
در دورهٔ تیموریان، در اصفهان منارهای به نام “شاخ” وجود داشت که دلیل استفاده از سر حیوانات شکاری در مصالح آن بوده است. ساخت منارهٔ مسجد علی به سدهٔ پنجم هجری برمی‌گردد و منارهٔ ساربان نیز در دورهٔ سلجوقیان بین سال‌های ۶۵۰ تا ۶۸۰ هجری ساخته شد و از نظر ارتفاع بی‌نظیری برخوردار است. منارهٔ “مسجد برسیان” نیز در سال ۴۹۱ هجری قمری ساخته شده است. منارجنبان همچنین یکی از مناره‌های کهن اصفهان است.
مناره‌های اصفهان با تنوع و زیبایی معماری خود، جاذبه‌های گردشگری مهمی در این شهر به حساب می‌آیند..
مصالح و مواد اولیه گلدسته
مناره‌ها، ساختمان‌های مهم و زیبایی هستند که در مساجد و گلدسته‌ها در سراسر شهرها و کشورها ساخته می‌شوند. طراحی و تزیینات مناره‌ها از نظر فن معماری و استفاده از مواد ساختمانی، بسته به زمان و مکان، تفاوت‌هایی دارد.
در سال‌های اولیه ورود اسلام، مناره‌ها از خشت ساخته می‌شدند. اما در دوره‌های بعد، آجر به عنوان یک عنصر مهم در معماری ساختمانی استفاده می‌شد. آجر نه تنها در ساختار کلی مناره، بلکه در تزیینات روبنایی نیز کاربرد داشت.
بعضی از مناره‌ها شفته مرکب از شن، سنگ، آهک و خاکستر هستند و در ساختار آنها از آجر و ملات استفاده شده است. این ترکیب مواد ساختمانی در بنیاد برخی از مناره‌ها به کار رفته است. در کل، مناره‌ها از لحاظ فن معماری و استفاده از مواد ساختمانی، تنوع بسیاری دارند و این تنوع به دلیل تغییرات زمان و مکان در ساخت و تزیین آنها بروز می‌کند.
مصالح و مواد اولیه شرکت گنبد و گلدسته سازی
در دوران مدرن، شرکت‌های گنبد و گلدسته‌سازی ساختمانی برای ساخت مناره‌ها از موادی مانند بتن و سیمان استفاده میکنند. استفاده از این مواد ساختمانی امکان ایجاد مناره‌های بلند و مقاوم را فراهم می‌کند. بتن و سیمان به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی قوی که دارند، می‌توانند به عنوان مواد مناسبی برای ساخت مناره‌ها استفاده شوند.
استفاده از فلز، بتن و سیمان در ساخت مناره‌ها همچنین امکان ایجاد طرح‌های معماری و تزیینات مختلف را فراهم می‌کند. با توجه به اینکه بتن قابلیت انعطاف و قالب‌پذیری بالایی دارد، می‌توان طرح‌های متنوعی را بر روی سطح مناره ایجاد کرد. همچنین، با استفاده از تکنولوژی های نوین، می‌توان رنگ‌ها و الگوهای مختلف را در سطح مناره‌ها به کار برد.
با این حال، برخی شرکت های گنبد و گلدسته سازی ممکن است هنوز به مناره‌های ساخته شده از مواد سنتی مانند آجر و سفال علاقه داشته باشند. این نظرات و سلیقه‌ها نشان از ارتباط اجتماعی و فرهنگی بین انسان‌ها و معماری محیط اطراف آنها دارند. همچنین، در برخی مناطق، برای حفظ هویت معماری محلی و تاریخی، از مواد سنتی برای ساخت مناره‌ها استفاده می‌شود.
به طور کلی، استفاده از بتن و سیمان در ساخت مناره‌ها امکانات و قابلیت‌های جدیدی را برای طراحان و سازندگان فراهم کرده است، اما همچنان ارزش و جاذبه مناره‌های ساخته شده با مواد سنتی نیز حفظ می‌شود.
تقسیم‌بندی‌های گلدسته‌ها
در تقسیم‌بندی‌های مختلف درباره گلدسته‌ها، قسمت‌های مختلف ممکن است به صورت متفاوتی نامگذاری شوند. همانطور که قبلا اشاره کردیم، برخی از نویسندگان گلدسته را به چهار قسمت تقسیم میکنند: پایه، ساقه، سرپوش و رأس. اما در تقسیم‌بندی دیگری که امروزه توسط شرکت های گنبد و گلدسته سازی بوجود امده است، گلدسته به سه قسمت تقسیم می‌شود: پایه، ساقه یا بدنه و کلاهک یا تاج منار.
تقسیم‌بندی‌های مختلف درباره گلدسته‌ها ممکن است به دلیل تاریخچه و متن‌های قدیمی که به آن اشاره نمی‌کنند، تفاوت داشته باشند. در برخی از این تقسیم‌بندی‌ها، به قسمت پی و شالوده منار که از مهمترین قسمت‌های گلدسته است اشاره نمی‌شود.
به طور کلی، تقسیم‌بندی گلدسته‌ها ممکن است بسته به منابع مختلف و تفسیرات معماران و نویسندگان متفاوت باشد. هرچند که تقسیم‌بندی‌های مختلفی درباره قسمت‌های گلدسته وجود دارد، اما مهمترین قسمت‌ها اغلب پایه، ساقه یا بدنه، و کلاهک یا تاج منار هستند.
انواع تزئینات گلدسته‌ها
استفاده از کاشی برای تزیین مناره‌ها در دوره سلجوقی بسیار رواج داشته است. هم اکنون شرکت های گنبد و گلدسته سازی از فلزات، ورق ها و ..بیشتر برای تزئئین گنبد و گلدسته ها استفاده می کنند. محققین معتقدند که برای اولین بار در قسمت فوقانی مناره مسجد سین اصفهان، کاشی رنگی برای تزئین استفاده شد. اما مناره مسجد دامغان، که دارای کتیبه‌های کاشی است و قدیمی‌تر از مناره مسجد سین است، نیز در همان دوره ساخته شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط این محققین، این کتیبه‌ها جدا و الحاقی نبوده و هم‌زمان با ساخت مناره نصب شده‌اند. بدون شک، می‌توان این مناره را به عنوان کهن‌ترین نمونه باقی‌مانده از استفاده کاشی در معماری عمومی و مناره‌ها به حساب آورد.
مناره‌ها از نظر فرم و زمینه‌های مناسبی که برای هنرمندان قابل استفاده است، اهمیت بسیاری دارند و انواع هنرهای تزیینی را در خدمت می‌گیرند و به بناها زینت می‌بخشند. پس از مناره سین در اصفهان، مناره‌های ساربان، رهروان و زیار نیز می‌توانند مثال‌هایی از استفاده کاشی برای تزئین و کتیبه‌ها باشند. تزئیناتی که در مناره‌ها استفاده می‌شود، شامل تزئینات آجری، کاشی معرق، کاشی معقلی و مقرنس کاری است.
تزئینات آجری در مناره‌ها، زمینه‌ای مناسب برای ابراز ذوق و سلیقه هنرمندان در هنر آجرکاری است. از آجرکاری و تزیینات آجری در دوره سلجوقیان بسیار است.
شرکت گنبد و گلدسته سازی مساجد
مساجد به‌عنوان مرکز اصلی برای نمایش و تبلیغ معانی و ارزش‌های اسلامی برای پیروان دین، از زمان‌های گذشته تاکنون، نقش مهمی داشته‌اند. آنها نه‌تنها از طریق شکل و ساختار خود، بلکه از طریق عناصری مانند گلدسته و مناره‌ها نیز، مفاهیم و معانی دینی را بیان میکنند.
مناره‌ها به‌عنوان یکی از عناصر اصلی معماری مساجد، نقش نمادینی دارند. تعداد مناره‌ها در مساجد مختلف بسته به مفهوم و محتوایی که نماینده آنها هستند، متفاوت است. می‌توان گفت که تعداد مناره‌ها در هر مسجد، نماینده مفهومی خاص است و این تفاوت‌ها در تعداد مناره‌ها در مساجد مختلف، نشانگر مفاهیم متفاوتی است که در هر مذهب اسلامی وجود دارد.
این تفاوت‌ها ممکن است به دلیل اختلاف محتوا و مفاهیمی که هر مذهب برای مناره و تعداد آن در نظر گرفته است، بوجود آمده باشد. به عبارت دیگر، تعداد مناره‌ها در مساجد مختلف مذاهب مختلف اسلامی متفاوت است. مناره‌ها با تزیینات و طرح‌های معماری خاصی که دارند، به‌عنوان شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی محسوب می‌شوند. آنها نه‌تنها از لحاظ زیبایی و تزیینات مهم هستند، بلکه هویت معماری اسلامی در ایران را نیز نمایان می‌سازند.
بهترین شرکت گنبد و گلدسته سازی ایران
شرکت گنبد و گلدسته سازی محمد رسول الله با کادری مجرب و تخصصی در زمینه ساخت انواع گنبد های مذهبی فعالیت می کند. آنها توانایی ساخت گنبد های فلزی، فایبر گلاس، کاشی، شیشه ای و پلی کربنات را دارند. این شرکت با استفاده از شیوه های مهندسی نوین و معماری اسلامی و هنر زیبای ایرانی، پروژه های مذهبی زیادی را در سراسر کشور اجرا کرده است. خدماتی که شرکت ما ارائه می دهد عبارتند از:- طراحی و ساخت گنبد مسجد
- ساخت و نصب گلدسته مسجد
- ساخت و نصب ضریح و سر درب مسجد
- ساخت محراب مسجد
- کاشی کاری نمای مساجد
همچنین، شرکت گنبد و گلدسته سازی محمد رسول‌الله در زمینه گلدسته سازی نیز فعالیت می کند و خدماتی مانند طراحی و ساخت دکورها و محراب های پیش ساخته، آینه کاری هندسی و کتیبه سازی، مشاوره در طراحی و اجرا، تزئین نمای داخلی و بیرونی امکان مذهبی و فرهنگی را ارائه می دهد.
اگر به هر گونه خدماتی نیاز دارید، می توانید با شرکت گنبد و گلدسته سازی ما تماس بگیرید. آدرس ایمیل و شماره تلفن آنها به شرح زیر است:
آدرس : چهارمحال و بختیاری ، جاده شهرکرد-مهدیه ، بالاتر از پمپ بنزین ، روبروی کلینیک دامپزشکی دانشگاه ملی شهرکرد
همراه : ۰۹۱۳۱۸۱۳۱۲۰ – ۰۹۱۳۱۸۵۸۰۰۴
تلفن : ۳۲۳۲۱۰۲۸-۰۳۸
تلفکس : ۳۲۳۲۵۷۱۰-۰۳۸
پست الکترونیک : info [@] gonbadsazan.com
همراه : ۰۹۱۳۱۸۱۳۱۲۰ – ۰۹۱۳۱۸۵۸۰۰۴
تلفن : ۳۲۳۲۱۰۲۸-۰۳۸
تلفکس : ۳۲۳۲۵۷۱۰-۰۳۸
پست الکترونیک : info [@] gonbadsazan.com